“Er zijn nog zekerheden in het leven”
Dat is werkelijk wat ik eergisteren dacht, toen ik op Twitter voor het eerst las over het nieuwe plan ter bestrijding van burn-out van Federaal minister van ambtenarenzaken, Steven Vandeput.
Ja, er zijn echt nog zekerheden in dit leven. Het is immers zomer – half juli – de komkommertijd komt eraan en plots wordt nieuws van en over ambtenaren weer “hot”. Gelukkig is het deze keer met een serieus onderwerp – en niet omwille van een verhuis van een overheidsgebouw en de meters dat dat te ver stappen zou zijn.
Ambtenaren en de overheid zijn de afgelopen dagen dus weer actueel naar aanleiding van het plan van Vandeput. Enkele weken geleden was ook vanuit de Vlaamse overheid een actieplan rond burn-out gepubliceerd, wat weliswaar zo goed als geruisloos gebeurde wegens in volle brexit-crisis (met uitzondering hiervan).
Het actieplan zelf (DM / 12-07-2016) bestaat uit 5 grote lijnen, namelijk
- Meer thuiswerk en satellietkantoren
- Flexibele dagindeling
- Tijdelijk ergens anders werken
- Intern solliciteren aanmoedigen
- Uitbouw expertisecentrum voor begeleiding
Als ervaringsdeskundige op vlak van burn-out en sindsdien nogal voortrekker van een meer gebalanceerd leven, kan ik niet anders dan blij zijn met deze aandacht voor de mens in elke medewerker. En toch bleef ik met een wrange nasmaak zitten.
Met het plan op zich is nochtans niks mis. Meer nog: het lijkt wel boerenlogica waarvan ik alleen denk: dat is toch logisch? Is daar écht een actieplan voor nodig?
Too little, too late
In een overheidscontext wil elke minister uiteraard zijn eigen stempel drukken op het beleid. De vijf punten worden dan ook als vernieuwende ideeën naar voren geschoven en in een chique plan gegoten. Nog maar eens een plan, denk ik dan. Opnieuw zoveel slimme breins hebben uren samen gezeten, om opnieuw het warme water uit te vinden. Ik wil niet denken aan wat dit heeft gekost aan tijd voor overleg, werkgroepen, stuurgroepen, focusgroepen, verslagen, afstemmen, schrappen, bijschrijven, versies en versiebeheer… Om dan te eindigen met iets wat sowieso een compromis is van het maximaal haalbare op administratief en politiek vlak…
“Too little, too late”, denk ik dan… Vooral omdat we opnieuw heel veel overlap zien tussen de verschillende bestuurslagen, opnieuw wordt hetzelfde opnieuw uitgevonden en bedacht, terwijl collega’s van andere bestuurslagen en -diensten op (soms letterlijk) enkele honderden meters van elkaar zijn verwijderd en toch erin slagen niet samen te werken. Als je er zo over nadenkt, is dat bijna een prestatie: over hetzelfde onderwerp werken (en dus dezelfde experts consulteren) en er toch in slagen dat niet samen te doen.
En dan vraag ik mij af: wat is toch zo moeilijk in die overheid om echt samen te werken en echt de koppen bijeen te steken? Waarom lopen ministers, hun kabinetschefs, hun ambtenaren, allemaal gewone mensen zoals jij en ik – niet vaker bij elkaar binnen – gewoon, eens op de koffie gaan. Om gewoon es van gedachte te wisselen. Plannen en ideeën te delen. Informeel samenwerken. Die brug overgaan is blijkbaar niet zo evident, en tussen Vlaams en federaal niveau zelfs quasi not done. Het kan nochtans héél wat tijd en energie opleveren – dat hebben wij enkele jaren geleden met Club35 meer dan bevestigd gezien.
Bruggen bouwen over de bestuurslagen heen: het is niet zo moeilijk als het lijkt
Bruggen bouwen over de bestuurslagen heen, is nochtans niet zo moeilijk als het lijkt. Soms moet je gewoon de sprong maken van denken naar doen. Niet blijven palaveren maar gewoon hands-on mensen met mensen laten spreken. Zoals wij indertijd deden. Club35 is nog altijd één van de zaken – ontstaan als experiment in de schoot van de FOD Sociale Zekerheid, hoe kon het ook anders – waar ik met blijvende trots op terugkijk.
Het netwerk ontstond informeel – als soort van “zelfhulpgroep” voor jonge ambtenaren (min 35 jaar was de intussen losgelaten leeftijdsgrens toen). Allemaal merkten we dat we met dezelfde dingen bezig waren (sociale media, zelfsturende teams, talentenmanagement, …) maar los van elkaar. Wat als we informeel die kennis nu eens zouden delen, dachten we. Elkaar insprireren. Samen denken en doen. Los van de hiërarchie – maar uiteraard wel met respect voor ieders eigenheid en zonder de vertrouwelijkheid van documenten te schaden. Gefaciliteerd door de sociale media (Yammer-netwerk) maar met ook een aantal échte bijeenkomsten. Op basis van openheid en een public service motivation. And so we did. Einde van de lijn. Niet alleen denken, ook doen.
Eigenlijk zou de evidentie waarmee we dat toen – naïef en jong als we waren – deden, een ervaring moeten zijn die elke ambtenaar eens heeft. Het algemeen belang opnieuw in zijn pure vorm voorop plaatsen, even ontsnappen uit de hokjes waarin we als ambtenaar zijn gestoken.
Benoemen benoemen benoemen
Maar goed. Toen was toen. En nu… mag ik mij eigenlijk in al die heisa over ambtenaren niet druk maken. Het is niet meer mijn échte biotoop, al zal het ongetwijfeld ook wel de aard van het beestje blijven. Want alhoewel ik nu al dik half jaar als zelfstandige bezig ben, blijft mijn hart kloppen voor die overheid en de oorspronkelijke motivatie om voor de publieke sector te gaan werken.
En tegelijkertijd blijft mijn voormalig ambtenarenhart bloeden als het over pijnpunten in overheid gaat. Omdat het niet vooruit lijkt te gaan. De helaasheid, of moet ik zeggen traagheid, der dingen blijft de overheid parten spelen. En de strenge zwijgcultuur – waarin iedereen de kleine garnalen in de gaten houdt of er niet buiten de lijntjes wordt gekleurd, terwijl grote vissen buiten schot blijven – wat net het tegenovergestelde is van de broodnodige openheid.
Net daarom moeten we, als we iets om die overheid geven, de dingen durven benoemen zoals ze zijn. Door ze onder de tafel te vegen, toe te dekken met de mantel der liefde – en dus eigenlijk signalen de mond te snoeren, lossen we niks op. Enkel openheid en transparantie kan hier soelaas brengen – met uiteraard de focus op de latere oplossingen.
Ja, bij dinobusters zijn we nogal fans van het mantra “durven benoemen, benoemen, benoemen“. Niet van “vast benoemen” 😉 , wél van op een respectvolle manier eerlijk met elkaar omgaan en durven denken -doen – zien en zeggen in één vloeiende beweging.
Hé. Misschien moeten we eens een workshop gaan geven in ministerkringen. Als ze ons willen horen en iets met de boodschap willen doen tenminste. Ik moet namelijk nogal zuinig zijn met mijn energie en een op voorhand verloren case, daar begin ik niet meer aan 😉
Burn-out gaat verder dan alleen maar een politieke oplossing
Alle actieplannen, denktanks, comités, actiepunten, … ten spijt – dat alleen zal het niet oplossen. Burn – out is, zoals elke gisteren in De Morgen zegde , een signaal van een burning platform als samenleving. We moeten ons anders gaan organiseren, zowel in onze werkcontext als in onze vrije tijd – iets wat trouwens steeds meer door elkaar loopt.
Misschien moeten we gewoon al starten met eens iets minder te moeten. De keren per dag dat wij dat m-woordje gebruiken : ontelbaar. Ik moet gaan eten, ik moet gaan dansen, ik moet – ik moet – ik moet…
Hoog tijd dus om iets meer rust in te bouwen, ons bewust te worden van waar we allemaal mee bezig zijn, wat dat vergt van onszelf, ons lichaam, ons brein, en durven stilstaan.
Doorgaan zoals we nu bezig zijn is alleszins geen optie. Maar de oplossing zal niet enkel van de politiek komen. Of van de administratie. Burn-out tegengaan zal vergen dat we op twee sporen tegelijk inzetten
- op organisatorisch vlak, moeten we afstappen van de organisatievormen uit het verleden. Er wordt vastgehouden aan een cultuur van “damand & control“, zeker in tijden van onzekerheid en besparingen. Net dan blijkt de hiërarchische topdwon-benadering net iets makkelijker dan autonomie en vertrouwen geven, en heldere doelstellingen formuleren.
- op individueel vlak, samen, als mensen in deze samenleving, moeten we bovendien durven aanvaarden dat goed soms ook al goed genoeg is. Je moet niet altijd de beste versie van jezelf zijn. Dat is gigantisch vermoeiend. Niet vol te houden. Weerbaarheid hebben we nodig. En ja, goed is wel goed genoeg… En zelfs broodnodig.
Daarom vind ik die tshirts van Mamzel de max – Moet just niks. Ik bestel straks absoluut mijn eerste exemplaar. 
En intussen…
… blijf ik zelf vaststellen dat het balanceren is. Een burn-out aanpakken doe je niet alleen door de context te veranderen (van ambtenaar naar zelfstandige) maar ook door aan jezelf te werken. Elke dag opnieuw.
De bevlogenheid is niet verdwenen met burn-out, ik kan zelfs zeggen dat die terug enorme revival kent. Alleen ontbreekt daarbij de tomeloze energie om eindeloos dingen te blijven combineren. Ik heb geleerd te focussen en keuzes te maken. En dat is oké. Aanvaarden wat is, in het NU zijn en beetje mildheid tonen voor jezelf is dan ook cruciaal. Al moet ik eerlijk blijven. Ik kan kan het misschien goed uitleggen – ik heb deze blog al tiental keer nagelezen en verbeterd –loslaten is een levenslang (leer)proces.
Maar ach, daar is intussen ook de zomer opnieuw. Weerkundig gezien toch. Het doet me warempel opnieuw even stilstaan… Door even stil te staan, zie je immers dingen die je anders voorbij loopt. Gewoon weten dat vandaag maar één keer komt en je morgen niet zomaar even “opnieuw” kan doen is heel belangrijk inzicht geweest… Al moet ik die stilstaanmomenten wel nog steeds bewust inplannen in de agenda én bewaken.
En jij… Wat doe jij om jouw ratrace even te doen stilstaan? Laat het mij gerust weten – ik ben benieuwd…
Werken aan de toekomst... doe je samen... 
